Düşünce Özgürlüğü için 4. İstanbul Buluşması, 19-22 Kasım tarihleri arasında, 14 ülkeden 23 konuğun da katılımıyla İstanbul’un çeşitli yerlerinde düzenlenen etkinliklerle gerçekleştirildi. “Düşünce Özgürlüğü Derneği”nin Uluslararası PEN (International PEN Yazarlar Birliği), İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch), Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), Freemuse (Müzik sansürüne karşı uluslararası kuruluş) ve İfade özgürlüğü için uluslararası kuruluş olan “19. Madde” (Article 19) desteğiyle düzenlediği bu yılki buluşmanın bir özelliği de sivil toplum örgütleriyle yerel yönetimlerin işbirliğine dayanmasıydı. Başta Büyükşehir Belediyesi olmak üzere Beyoğlu, Beykoz, Pendik, Sarıyer ve Üsküdar işçe belediyeleri, kendi tesis ve kaynaklarını devreye sokarak STK’lara etkinlikleri için olanak sağladılar, yabancı konuklar onuruna yemekler verdiler. Bilgi Üniversitesi, Hukukçular Derneği, İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi ve Düşünce Suçu(!?)na Karşı Girişim, bu kapsamda etkinlikler düzenleyerek 4. Buluşmanın katılımcılarını oluşturdular.
Etkinlikler:
Voltaire’in doğum günü
Voltaire’in 311. doğum günü, Tevfik Fikret Müzesi’nde 20 kasımda kutlandı. Ünlü şair Tevfik Fikret’in Boğaza bakan Aşiyan (kuş yuvası) adını verdiği evi bugün bir edebiyat müzesi. 4. Buluşma’ya gelen konuklar Tevfik Fikret’in mezarının da bulunduğu müzenin bahçesinde, Nazım Hikmet’den Mehmet Akif’e geçmişte düşünce özgürlüğü için bedel ödeyen düşünür, yazar ve sanatçıların tümüyle saygıyla andılar, Voltaire’in doğum gününü 311 mumlu bir pasta ile kutladılar. Yaşamlarında birbirlerinden hiç hoşlanmayan ve sert polemikler yapan Fikret ve Ersoy Voltaire’in Doğum Günü’nde, düşünce özgürlüğü platformunda yanyana anıldı.
Bilgi Üniversitesi’nde forum
21 Kasımda Bilgi Üniversitesi’nde düzenlenen “11 Eylül Sonrasında Düşünce Özgürlüğünün geleceği adlı forumda, terörle mücadele bahanesi altında bu özgürlüğe yönelen dünya çapındaki tehditler ve getirilmeye çalışılan engeller tartışıldı. Yazar Orhan Pamuk ve Mehmed Uzun’un da katıldığı toplantıya bir video mesajı gönderen ABD’li düşünür Noam Chomsky, Türkiye’nin ciddi insan hakları ihlallerinden payına düşeni aldığını belirterek “Ancak Türkiye’deki insanlar mücadeleye devam ediyorlar. Bu açıdan Avrupa’nın da Türkiye’den öğrenecek çok şeyi olduğunu düşünüyorum” dedi. Prof. Turgut Tarhanlı’nın yönettiği forumda şu kişiler konuşma yaptılar: Niloufer Bhagwat, Jonathan Sugden, O.Uygun, Corrine Kumar, Bill Strachan, Eva Norstörm, Yusuf Alataş, Levent Korkut, Ayşe Erzan, Eugene Schoulgin, Klaus Slavensky, Vassilis Vassilikos, Murathan Mungan, Tété-Michel Kpomassie, Fadhila Chebbi, Alexis Krikorian, Mete Çubukçu, Ömer Madra, Chenjerai Hove, Prof. Jeloul Azurra, Agnes Callamard, Aydın Engin.
“Özgürlüğe… ” (Konuk yazarlar onuruna kültür gecesi)
P.E.N. Türkiye Merkezi’nin, Beyoğlu Belediyesi’nin desteğiyle düzenlediği ve 4. Buluşmaya katılan yabancı yazarların tanıtıldığı “Özgürlüğe… ” adlı etkinlik, 21 Kasım 2005 Pazartesi akşamı Muammer Karaca Tiyatrosu’nda yapıldı. Konuk yazarlar Togo’lu Tété Michel Kpomassie, Norveçli Eugene Schoulgin, İsveç’ta yaşayan Kürt yazar Mehmed Uzun, Zimbabwe’li yazar Chenjerai Hove, Tunuslu yazar prof. Jaloul Azzouna ve kadın şair Fadhila Chebbi, İranlı kadın yazar Fatemeh Sejadi ve unutulmaz “Z” romanının yazarı Vassilis Vassilikos’un yaşam öyküleri ve yapıtları video gösterileriyle anlatıldı. Yazarlar tek tek sahneye çağrıldılar, kısa konuşmalar yaptılar. Sanatçılarımız da onlar onuruna müzik ve tiyatro gösterileri sundu. “Z”, “Kayıp” ve “Yol” filmlerinden kısa pasajlar izlendi. İzleyiciler Muammer Ketencoğlu ve İranlı şarkıcı Mahsa Vahdat’ı da dinleme fırsatı buldular. Harold Pinter’in video mesajından sonra Yeni Kuşak Tiyatro (Mehmet Ergen), yazarın “Dağ Dili” adlı oyunundan bir sahneyi canlandırdı. Gecenin açış konuşmasını ve çevirileri PEN başkanı Vecdi Sayar, sunuculuğunu ise tiyatro sanatçıları Cüneyt Türel ve Tilbe Saran, iki dilde yaptılar.
Ragıp Zarakolu’nun duruşmaları ve konukların basın duyurusu
Ermeni trajedisini anlatan, Jerjian ve Sakayan’ın kitaplarından dolayı Sultanahmet 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılanan Zarakolu’nun iki davası, 22 Kasımda konuklar tarafından izlendi. Savcı, Sakayan’ın kitabından dolayı 301. maddeden iki kez ceza istedi.
Konuklar duruşma sonrası gazetecilere “Türkiye’de düşünce özgürlüğünün önündeki engellerin hala durduğunu gördük” dediler. Ragıp Zarakolu “Bu, aynı zamanda düşünce özgürlüğünün sınırlarının genişlemesi için bir kavgadır” şeklinde bir açıklama yaptı. HRW Türkiye temsilcisi Jonathan Sugden ise “AİH Konvansiyonun 10. maddesine göre beraat verilebilirdi” dedi. Duruşmalar 15 Şubat 2006 tarihine ertelendi.
Duruşmayı izleyen 14 ülkeden 23 insan hakları savunucusu, bir ortak açıklama yaptılar. Nazım Hikmet Vakfı’nda düzenlenen basın toplantısına, Düşünce Özgürlüğü Buluşması’na gelenleri temsilen Uluslararası PEN Yönetim Kurulu Üyesi yazar Eugene Schoulgin ve Uluslararası Yayıncılar Birliği (IPA) temsilcisi Alexis Krikorian katıldı. Açıklamada şu görüşlere yer verildi:
Bugün davalardan beraat kararının çıkmaması hepimizi üzdü. 2004 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi, büyük bir oy çokluğuyla gerçekleştirdiği Anayasa değişikliği ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini iç hukukta uygulanabilir hale getirdi. Sözleşmenin 10. maddesi, Ragıp Zarakolu’nun altı yıl hapis cezası ile yargılandığı davalar gibi yargılamalara izin vermemektedir. Bunun için mahkemenin görevi, bu davalarda derhal beraat kararını vermek olmalıydı.
İfade özgürlüğü karşısında gittikçe fazla sayıda açılan davalar bizi gerçekten endişelendiriyor. Parlamentonun ve hükümetin ifade özgürlüğüne saygı gösterileceğine dair açıklamaları karşısında tüm savcıları ve yargıyı bir bütün olarak bu yaklaşımı hayata geçirmeye çağırıyoruz.
Yuvarlak masa:
“Türkiye’de Düşünce Özgürlüğü. Ne kazandık, neyi kazanamadık?” Bu yuvarlak masa toplantısında Türkiye’deki düşünce özgürlüğünün sorunları ele alındı. Uluslararası P.E.N. Türkiye Merkezi tarafından Muammer Karaca Tiyatrosu’nda 22 kasımda düzenlenen ve yöneticiliğini Nadire Mater’in üstlendiği toplantıda Metin Celal, Erol Önderoğlu, Fethiye Çetin, Nadire Mater, Fikret İlkiz, Ferhat Tunç, Emin Karaca, Ragıp Zarakolu, Enis Batur katıldılar. Toplantının sonunda konuşmacılar, dinleyicilerin sorularını yanıtladı. Bu toplatıya Beyoğlu Belediyesi destek verdi.
Ortak Payda toplantıları
“Ortak Payda” çalışmasının 2005 yılı son toplantıları 19 ve 20 kasım günleri gerçekleşti. 14 ilden gelen katılımcılarla Ortak Payda Çalışma Grubu’nu biraraya gelerek oluşturduğu bu genişletilmiş toplantıda bir yıl boyunca 15 bölgede yapılan toplantıların sonuçları değerlendirdi. Ortaya çıkacak rapor “Ortak Payda 2005” adlı bir cep kitabına dönüştürülerek 550 nüshası TBMM’ne teslim edilecek, aynı zamanda basına ve ilgili kurumlara dağıtılacak, çok küçük bir fiyata kitapçılardan da ulaşılabilecek.
Hukukçular Derneği’nin paneli (Üsküdar İlçesi)
Hukukçular Derneği’nin düzenlediği “İfade Özgürlüğünün hukuki ve Sosyal Boyutları” adlı panel 19 kasımda Çamlıca Kültür Merkezi’nde yapıldı. Paneli Av. Muhammed Emin Özkan yönetti. Doç. Dr. Hakan Hakeri (Selçuk Üni.), Yrd. Doç. Dr. Bekir Berat Özipek (Hacettepe Üni.), Nabi Yağcı (Gazeteci, yazar) panele konuşmacı olarak katıldı. Panele, Üsküdar Belediyesi, Çamlıca Kültür Merkezi’ni açarak katkıda bulundu.
Çocuk Şenliği (Beykoz İlçesi)
Beykoz Belediyesi Kültür Merkezi’nde “Ben Çocuğum! Düşünüyorum, Katılıyorum, Oynuyorum” adlı etkinlikler 20 kasımda yapıldı. Çocuklar tarafından düzenlenen ve günboyu süren etkinlikte Bengi Su Dönmez’in (13 yaşında) “Sakın Ona Basma!” filminin gösteriminden sonra atölye-sanat çalışmaları yapıldı. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi’nin Beykoz Belediyesi desteğiyle gerçekleştirdiği etkinliğe “Dünya Çocuk Hakları, Yerel Yönetimler” katkıda bulundu.
Panel: “Çocuklar Konuşuyor” (Pendik İlçesi)
20 Kasım Dünya Çocuk Günü”ndeki etkinliklerden biri diğeri İnsan Hakları İstanbul Şubesinin Pendik Belediyesinin desteğiyle gerçekleştirdiği “Çocuklar Konuşuyor” adlı paneldi. İstanbulun 7 ayrı semtinden diğer belediyelerin de katılımıyla otobüsler kaldırıldı, çocuklar Pendik’te buluştular. Yönetenin de, konuşmacıların da, katılanların da çocuk olduğu bu panelde çocuklar, ailede, okulda ve toplumda kendilerini özgürce ifade edebilmelerine engel olan nedenleri tartıştılar.
5. Buluşma 2007 yılında
Buluşmaya katılan destekçi kurum temsilcileriyle yapılan değerlendirme toplantısında hemen hemen herkesin gerek buluşmanın içeriğinden, gerekse organizasyondan memnun kaldıkları görüldü. Bu memnuniyet, kendisini başka ortak çalışmaların önerilmesiyle belli etti. 2006 yılında zaten önceden planlanmış olan Uluslararası PEN Hapisteki Yazarlar Komitesi Genel Kurulu’nun yanısıra, gene 2006 içinde Article 19 ile ortaklaşa bir sempozyum yapılması ve Freemuse’un 3. Uluslararası Kongresinin de 2006 Ekim yada Kasım aylarında gene İstanbul’da işbirliği içinde yapılması için harekete geçme kararı alındı. Düşünce Özgürlüğü için 5. İstanbul Buluşması 2007 yılında yapılacak ve her iki yılda bir tekrarlanacak.
4. İstanbul Buluşması Program
19 Kasım 2005 Cumartesi: 10:00 – 18:00 “ORTAK PAYDA 2005 Genişletilmiş Çalışma Grubu Toplantısı” 12:00 – 16:00 “Çocuklar Konuşuyor” (Yer: Mehmet Akif Ersoy Sanat Merkezi/Pendik) Düzenleyen: İHD…
19 Kasım 2005 Cumartesi:
10:00 – 18:00 “ORTAK PAYDA 2005 Genişletilmiş Çalışma Grubu Toplantısı”
12:00 – 16:00 “Çocuklar Konuşuyor”
(Yer: Mehmet Akif Ersoy Sanat Merkezi/Pendik)
Düzenleyen: İHD İstanbul Şubesi (Pendik Belediyesi desteğiyle)
14:00 – 18:00 “İfade Özgürlüğünün Hukuki ve Sosyal Boyutları”
(Yer: Çamlıca Kültür Merkezi/Üsküdar)
Düzenleyen: Hukukçular Derneği (Üsküdar Belediyesi desteğiyle)
20 Kasım 2005 Pazar:
10:00 – 18:00 “ORTAK PAYDA 2005 Genişletilmiş Çalışma Grubu Toplantısı”
11:00 – 12:00 Voltaire’in 311. Doğum gününü kutlama
(Yer:Tevfik Fikret Müzesi/Boğaz)
Düzenleyen: Düşünce Özgürlüğü Derneği
11:00 – 17:00 “Ben Çocuğum! Düşünüyorum, Katılıyorum, Oynuyorum”
(Yer: Beykoz Belediyesi Kültür Merkezi)
Düzenleyen: Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi (Beykoz Belediyesi desteğiyle)
21 Kasım 2005 Pazartesi:
10:00 – 11:00 Bilgi Üniversitesi’nde Açılış Töreni
11:00 – 18:00 Bilgi Üniversitesi’nde Uluslararası Forum
(Konu: 11 Eylül Sonrası Düşünce Özgürlüğünün Geleceği)
Düzenleyen: Bilgi Üniversitesi
19:00 – 20:00 Özgürlüğe… (Konuk yazarlar onuruna kültür gecesi)
(Yer: Muammer Karaca Tiyatrosu/Beyoğlu)
Düzenleyen:Uluslararası PEN Türkiye Merkezi (Beyoğlu Belediyesi desteğiyle)
(V. Vassilikos, E. Schoulgin, T.M.Kpomassie, C. Hove, F. Chebbi , J.Azzura, F. Sejadi)
22 Kasım 2005 Salı:
10:00 – 12:00 Gözlemci olarak duruşmaya katılma (Yayıncı Ragıp Zarakolu’nun iki davası)
(Yer: İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi/Sultanahmet)
Düzenleyen: Düşünce Suçu(!?)na Karşı Girişim
14:00 – 18:00 “Türkiye’de İfade Özgürlüğü: NE KAZANDIK, NEYİ KAZANAMADIK?”(Türkiye’de İfade Özgürlüğü’nün tartışılacağı Yuvarlak Masa toplantısı)
(Yer: Muammer Karaca Tiyatrosu/Beyoğlu)
Düzenleyen:Uluslararası PEN Türkiye Merkezi (Beyoğlu Belediyesi desteğiyle)
Düşünce Özgürlüğü için 4. İstanbul Buluşması Katılımcıları:
Agnes Callamard (Article 19)
Alexis Krikorian (Uluslararası Yayıncılar Birliği)
Bill Strachan (Amerikan Yayıncılar Birliği)
Chenjerai Hove (Yazar, Norveç PEN – Zimbabwe)
Corrine Kumar (Sosyolog – Hindistan)
Eugene Schoulgin (Uluslararası PEN Yönetim Kurulu Üyesi)
Eva Norstörm (Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Ağı – Danimarka)
Fadhila Chebbi (Şair – Tunus)
Fatemeh Sejadi (Yazar, İsveç PEN)
Hal Fessenden (Amerikan Yayıncılar Birliği)
Jeloul Azzura (Yazar)
Jonathan Sugden (İnsan Hakları İzleme Örgütü – Türkiye Raportörü)
Kemal Kıraç (GDF – Göçmen Dernekleri Federasyonu – Almanya)
Kjell Olaf Jensen (Norveç PEN Başkanı)
Klaus Slavensky (FREEMUSE – Danimarka)
Mahsa Vahdat (Şarkıcı – İran)
Mehmed Uzun (Yazar, İsveç PEN)
Niloufer Bhagwat (Hukukçu – Hindistan)
Ole Gunnar Solheim (Norveç PEN)
Ronald Boss (Hollanda PEN)
Terry Carlbom,(İsveç PEN)
Tété-Michel Kpomassie (Yazar, Fransız PEN – Togo)
Vassilis Vassilikos (Yazar, Unesco nezdinde –eski- büyükelçi – Yunanistan)